Félix Compen: Worden de effecten van mindfulness overschat?
Worden de effecten van mindfulness overschat?
In reactie op het artikel De donkere kant van de mindfulness-hype in Vrij Nederland (13 januari 2016 >>) over het boek van Farias en Wikholm, schrijft promovendus Félix Compen van het Radboudumc Centrum voor Mindfulness het volgende:
De Portugese psycholoog-onderzoeker Miguel Farias schreef samen met collega Wikholm een boek waarin hij waarschuwt voor de overschatting van de effecten van meditatie. Over dit boek verscheen op 13 januari 2016 een artikel in Vrij Nederland, getiteld: “Het twijfelachtige effect van mindfulness”. Farias stelt dat er te weinig belang wordt gehecht aan onderzoek dat geen effecten of misschien zelfs negatieve effecten van mindfulness vindt. Hij waarschuwt voor naïviteit over de effecten van meditatie.
In het artikel vind ik weinig concreet bewijs voor de twijfelachtigheid van de effecten van mindfulness. Een anekdote beslaat een belangrijk deel van zijn boek. Deze anekdote zou dienen als een waarschuwing tegen het blind zijn voor mogelijke negatieve effecten van meditatie. Daarnaast haalt Farias een studie aan uit 1973, het enige gerandomiseerde, dubbelblinde, placebo gecontroleerde onderzoek naar meditatie (overigens betrof het onderwerp hier geen mindfulness-meditatie maar transcedente meditatie). Daaruit zou blijken dat wetenschappers vandaag de dag simpelweg hun best niet doen, want als je meditatie vergelijkt met een placebo- vorm van meditatie vallen de effecten van meditatie weg.
Tegenover dit anekdotische bewijs en één enkele gerandomiseerde studie staan echter een aantal meta-analyses van goede kwaliteit. Meta-analyses geven een meer betrouwbare schatting van het werkelijke effect van een behandeling omdat de resultaten van meerdere onderzoeken gecombineerd worden. Daarmee kan statistische onzekerheid rondom een conclusie verkleind worden. In één recente meta-analyse naar mindfulness-interventies zijn 209 studies betrokken met in totaal 12.145 deelnemers met verschillende psychologische klachten. Zowel vergeleken met deelnemers die geen behandeling kregen (67 studies), als met groepen deelnemers die een andere, actieve behandeling kregen (68 studies), bleek mindfulness effectiever in het verminderen van psychische klachten. Mindfulness-based interventies bleken daarnaast niet te verschillen van traditionele cognitieve gedragstherapie of gedragstherapeutische benaderingen. Deze meta-analyse is uitgevoerd door een psycholoog verbonden aan Harvard. En het is niet de enige meta-analyse waaruit geconcludeerd kan worden dat mindfulness positieve effecten heeft, ook in directe vergelijking met andere behandelingen.
Ik ben benieuwd welke onderzoeker ooit heeft beweerd dat mindfulness de oplossing is voor alle problemen. Serieuze onderzoekers zullen de oproep tot terughoudendheid over de effecten van mindfulness ten allen tijde onderschrijven. Meer onderzoek is nodig om de actieve ingrediënt van mindfulness te destilleren, zodat we kunnen beter kunnen bepalen hoe het effect van mindfulness tot stand komt. Daarnaast zullen we ook de grenzen van mindfulness verder moeten exploreren. Voor wie werkt het wel, voor wie werkt het niet? Het is kwalijk dat Farias suggereert dat onderzoekers het beeld uitdragen van mindfulness als wonderpil.
Farias gebruikt tegelijkertijd wel oorlogstaal om zijn boodschap te verkondigen. Zijn woorden lijken bewust gekozen, zijn bewijsvoering mist echter overredingskracht. Zijn eigen publicaties lijken haaks te staan op zijn boodschap die nu in de media verschijnt en ik vind de aangehaalde onderzoeken in het artikel van Vrij Nederland niet overtuigend. Op naar een genuanceerde blik op de grenzen van de effecten van mindfulness op basis van inhoud, niet stemmingmakerij.
Zodra er meer informatie beschikbaar zal zijn, publiceert vzw MOMENT dit hier.
